Inleiding
De wet ter uitvoering van de korte straffen (Wet Externe Rechtspositie of WERP) werd reeds in 2006 goedgekeurd doch is wat betreft dit punt tot op heden niet in werking getreden.
Hier zou nu verandering in komen. De inwerkingtreding van de volledige wet was reeds voorzien op 1 oktober 2020, doch ook dit werd enkele keren uitgesteld. Nu zou het vanaf 1 september 2022 wel zover zijn.
Wat betekent dit nu juist?
De uitvoering van korte gevangenisstraffen
Wanneer iemand momenteel wordt veroordeeld tot een korte gevangenisstraf, wordt deze straf op heden in de regel automatisch omgezet in een elektronisch toezicht (de enkelband), of vaak zelfs niet uitgevoerd (voor straffen onder de 6 maanden).
Deze maatregelen zijn er destijds gekomen om de overbevolking in de gevangenissen tegen te gaan, doch dit blijkt averechts te werken, nu het niet uitvoeren van deze straffen leidt tot een gevoel van straffeloosheid en recidive in de hand werkt.
De Kamercommissie Justitie gaf nu groen licht aan de minister om vanaf 1 september 2022 de straffen tussen twee en drie jaar uit te voeren. Voor straffen korter dan twee jaar is het voorlopig wachten tot september 2023.
Vanaf dan zullen de korte gevangenisstraffen aldus niet meer automatisch omgezet worden in een vrijlating of een enkelband, maar zal de strafuitvoeringsrechter zich hierover moeten buigen. Het is de strafuitvoeringsrechter die dan zal oordelen over de uitvoering en het verloop van de gevangenisstraffen.
Of de Minister de deadline dit keer wel zal halen, valt nog af te wachten.
De overbevolking van de gevangenissen
De vraag rijst of de uitvoering van de korte gevangenisstraffen het structureel probleem in de gevangenissen niet alleen maar zal vergroten.
De Minister van Justitie plant als oplossing onder meer de inrichting van 15 verschillende detentiehuizen – dit zijn kleinschalige beveiligde huizen waar gedetineerden een begeleiding op maat kunnen krijgen.
Hier kunnen veroordeelden de korte gevangenisstraffen uitzitten, en vanaf de eerste dag aan hun re-integratie in de maatschappij werken.
Het nut van korte gevangenisstraffen
Een belangrijk aspect met betrekking tot de uitvoering van de korte gevangenisstraffen betreft het nut van dergelijke straffen.
Internationale studies leren ons dat het recidivegevaar bij korte gevangenisstraffen zeer hoog is[1]. (Korte) gevangenisstraffen, al dan niet in combinatie met zware geldboeten, brengen de gedetineerde immers vaak in een negatieve spiraal van crimineel gedrag waar zij nog moeilijk uit geraken.
Alternatieve bestraffingsmogelijkheden, met de focus op juiste begeleiding en opvolging, zodat crimineel gedrag in de toekomst wordt vermeden en er geen nieuwe schade wordt toegebracht aan de maatschappij, genieten misschien wel de voorkeur.
Het valt alvast toe te juichen dat in het nieuwe Strafwetboek de gevangenisstraf expliciet als laatste redmiddel wordt genoemd.
Slot
Na diverse keren te zijn uitgesteld, lijkt het dan eindelijk zo ver.
Vanaf 1 september 2022 zullen de korte gevangenisstraffen van twee tot drie jaar in principe worden uitgevoerd. Voor de gevangenisstraffen tot twee jaar is het wachten tot september 2023.
Of de Minister van Justitie deze deadlines wel zal halen en of de uitvoering van de korte gevangenisstraffen wel nut heeft, zal de toekomst moeten uitwijzen.
Verdere vragen over strafrecht? Ons team van specialisten staat voor u klaar, als dader én als slachtoffer.
[1] Voor voorbeelden zie bijvoorbeeld J. ROZIE en D. VANDERMEERSCH, “De zin van de korte gevangenisstraf in vraag gesteld”, RW 2017-28, nr. 9, 323-335